Ήταν ημέρα Σάββατο 30 Ιουνίου 1923. Μια συνηθισμένη καλοκαιρινή μέρα με θερμοκρασία να κυμαίνεται μεταξύ 22ο η χαμηλότερη και 30ο βαθμούς η μεγαλύτερη. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ασχολούνται κυρίως με την ολοκλήρωση των εργασιών για τη Συνθήκης της Λοζάνης, (όπου ο Ελ. Βενιζέλος και η ελληνική διπλωματική αντιπροσωπεία δίνει μάχη για την υπεράσπιση των εθνικών μας κυριαρχικών δικαιωμάτων)…
…αλλά και με την λήψη του προσφυγικού δανείου και την σύσταση της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, με τους καταλόγους των αιχμαλώτων στρατιωτών και αξιωματικών που εγκλωβίστηκαν στη Μ. Ασία, με την ανασύνταξη του Ελληνικού Στρατού στον Έβροκαι με άλλα θέματα της καθημερινότητας.
Γύρω στις 10 το πρωί, μια μικρή ομάδων 3-4 κυβερνητικών οχημάτων ξεκινάει από το κέντρο της Αθήνας (την Παλαιά Βουλή) και ακολουθώντας βόρεια κατεύθυνση δια μέσου της αμαξιτής οδού παράλληλης προς την σιδηροδρομική γραμμή Πειραιά – Κηφισιάς (αργότερα η οδός αυτή ονομάστηκε λεωφόρος Ιωνίας) φτάνει στη περιοχή των Άνω Πατησίων. Η περιοχή ονομαζόταν Αλυσίδα, γιατί μια απλή αλυσίδα έκλεινε τον αμαξιτό χωμάτινο δρόμο που οδηγούσε από τα Πατήσια προς τον Ποδονίφτη (αργότερα Ν. Φιλαδέλφεια), όταν διερχόταν το ατμήλατο τρένο. Το ονομαζόμενο «Θηρίο» ή κατ’ άλλους ο «Σταμάτης». Θηρίο το αποκαλούσαν για τον θόρυβο που προκαλούσε στο διάβα του και «Σταμάτης» για την αργοπορία του.
Από την περιοχή της Αλυσίδας, η πομπή των κυβερνητικών οχημάτων, στρίβει δεξιά (σήμερα οδός Αγίας Λαύρας) και μετά πορεία 100 μ. στρίβει αριστερά και εισέρχεται στη σημερινή λεωφόρο Ηρακλείου. Στη περιοχή υπάρχουν διασκορπισμένα μερικά φτωχόσπιτα. Πρόχειρες χωμάτινες κατασκευές με στέγες από λαμαρίνες. Μέσα σε αρκετή σκόνη η πομπή προχωράει αργά με κατεύθυνση τον βορρά. Αφήνει στα αριστερά της το Β΄ Νεκροταφείο στην περιοχή του Αγίου Αντωνίου και πίσω απ’ αυτό το εργοστάσιο της Ελληνικής Εριουργίας του Νικόλαου Κυρκίνη.
Μπροστά της συναντάει μια άλλη διασταύρωση του τρένου και του αμαξιτού δρόμου, αυτή της Ριζούπολης (όπου σήμερα η ανισόπεδη γέφυρα στο γήπεδο του Απόλλωνα). Σταματάει για λίγο μπροστά στην αλυσίδα που έχει τοποθετήσει ο φύλακας βλέποντας και ακούγοντας να έρχεται το τρένο από την Αττική προς την Κηφισιά. Μόλις το τρένο περνάει, απομακρύνει ο φύλακας την αλυσίδα και η πομπή συνεχίζει τη πορεία της. Δεξιά της υπάρχει η βίλα Ριζόπουλου (που χρησιμοποιείτο ως δημοτικό σχολείο Ριζούπολης μέχρι την 10ετία του ΄30). Αριστερά δεν υπήρχε ακόμη το εργοστάσιο της Columbia,που χτίστηκε το 1928. Η αυτοκινητοπομπή σε λίγες εκατοντάδες μέτρων μπροστά της, συναντά μια αδιαμόρφωτη έκταση. Ελάχιστα δένδρα, πουρνάρια, πέτρες. Είναι η περιοχή των Ποδαράδων. Ένα ποταμάκι κυλάει ήσυχα τα νερά του στα αριστερά της.
Η πομπή με αρκετή δυσκολία, λόγω του αδιαμόρφωτου χωμάτινου οδοστρώματος, φτάνει στο κέντρο της περιοχής Ποδαράδων. Λίγες δεκάδες ανθρώπων τους περιμένουν,με επικεφαλής ένα ιερέα. Είναι ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου με αρκετούς Σπαρταλήδες και εργάτες που έχουν αρχίσει τα έργα διαμόρφωσης του οικισμού με βάση το πρώτο σχέδιο του μηχανικού Δημ. Γεωργόπουλου. Χαράσσουνοδούς και οικοδομικά τετράγωνα, δημιουργούν εξ αρχής ένα συνοικισμό. Οικοδομικός οργασμός. Οι πρόσφυγες έχουν αρχίσει να φτιάχνουν τη δική τους Πολιτεία. Την Πολιτεία που τους οριοθέτησε η Επαναστατική Κυβέρνηση του ΄22. Ένα χρόνο σχεδόν μετά την Μικρασιατική Καταστροφή βλέπουν τα όνειρα τους να παίρνουν σάρκα και οστά, με τη δημιουργία του δικού τους οικισμού.
Από την πομπή των αυτοκινήτων κατέρχονται: ο Αρχηγός της Επανάστασης Νικ. Πλαστήρας με τη στρατιωτική του στολή, ο Πρωθυπουργός Στυλ. Γονατάς, ο Υπουργός Πρόνοιας Απόστ. Δοξιάδης και άλλοι επίσημοι.
Όπως μας λέει ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου, κατευθύνθηκαν εδώ κοντά στο χώρο του περίγυρου της σημερινής εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων. «Εις την δεξιάν πλευρά της νυν εκκλησίας των Αγ. Αναργύρων η κυβέρνηση είχε χτίσει μια μεγάλη δεξαμενή δια την εργασίαν της εκκαθαρίσεως. Επάνω στη δεξαμενή τοποθετήσαμενανθοστήλας και δεκάδας χαλιών. Διακοσμήσαμεν δηλ. την δεξαμενήν κατά εξαιρετικόν τρόπον. Επάνω εκεί έγινε και ο αγιασμός».
Μετά τον αγιασμό, έφτασε η ώρα να δοθεί το όνομα στον οικισμό. Να τον βαφτίσουν. Ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου ζήτησε να δοθεί το όνομα «Νέα Σπάρτη» διότι τα χαλιά της Σπάρτης ήταν ονομαστά σε όλο τον κόσμο αλλά και για να τους θυμίζει την αλησμόνητη Πατρίδα τους. Είθιστο σε όλη την Ελλάδα τότε,να δίνονταιονόματα των αξέχαστων κοινοτήτων της Ανατολής στους νεοαναγειρόμενους προσφυγικούς οικισμούς. Ο Νικ. Πλαστήρας αντέτεινε το όνομα «Νέα Πισιδία»,το οποίο και έγινε αποδεκτό. Έτσι λέγεται, ότι ο θεμέλιος λίθος που τέθηκε στα θεμέλια του οικισμού λίγο πιο πέρα από τη σημερινή εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, ανέγραφε το όνομα «Νέα Πισιδία».
Σε λίγο οι επίσημοι έφυγαν, ο οικοδομικός οργασμός ξεκίνησε και πάλι.
Μέσα στους επόμενους 5 μήνες είχαν χτιστεί 400 δωμάτια και ο οικισμός στις 9 Δεκεμβρίου 1923, όταν θα γίνουν τα εγκαίνια του οικισμού θα λάβει το όνομα ΙΩΝΙΑ και λίγους μήνες αργότερα θα αποκτήσει το σημερινό όνομα ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ. Μέχρι το 1934 θα αποτελέσει συνοικισμό του δήμου Αθηναίων και το 1934 θα γίνει αυτόνομος δήμος. Με σφραγίδα και έμβλημα την κεφαλή του Όμηρου, για να θυμίζει Ιωνία.
Επειδή όμως σήμερα 1 Ιουλίου γιορτάζει ο Μητροπολιτικός μας ναός των Αγίων Αναργύρων θα σας πούμε πώς πήρε το όνομα η εκκλησία. Ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου παρακάλεσε το 1923 τον εργολάβο, που έκανε τις οικοδομικές εργασίες στον οικισμό να του παραχωρήσει μια ξύλινη παράγκα προκειμένου να βάλει τα εκκλησιαστικά κειμήλια που είχαν φέρει μαζί τους από τη Σπάρτη της Πισιδίας και να μπορεί πρόχειρα να τελεί τη Θεία Λειτουργία. Παρακάλεσε κατόπιν τους οικιστές πρόσφυγες να φέρουν εικόνες για να διαμορφώσουν μια πρόχειρη εκκλησία. Οι πρόσφυγες ανταποκρίθηκαν με θέρμη. Η πρώτη εικόνα που έλαβε ο Παπαϊωακείμ, ήταν των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού. Έτσι αποφάσισε η εκκλησία να λάβει το όνομά τους.
97 χρόνια μετά, επειδή δεν υπάρχει μία πλάκα, ένα μνημείο που να θυμίζει τις αλησμόνητες πατρίδες, αλλά και την θεμελίωση της πόλης, θα κάνουμε μια παράκληση. Να τεθεί μια πλάκα μνήμης στο τρίγωνο παρτέρι έξω από την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων που να θυμίζει ότι η πόλη μας θεμελιώθηκε σε αυτό το σημείο. Την έχει ανάγκη η πόλη μας. Την έχουν ανάγκη οι πρώτοι οικιστές.
Καλημέρα ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΜΑΣ και ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΣ ΠΟΛΛΑ!
Σημείωση: Το απόγευμα της Τρίτης 30ης Ιουνίου 2020, θα πραγματοποιηθεί Αρτοκλασία,στον Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων Ν. Ιωνίας.
